De wet van 9 april 2017 betreffende het Europees beschermingsbevel zet, ruim te laat, de Europese Richtlijn 2011/99/EU om. Dit nieuw instrument van wederzijdse erkenning in strafzaken heeft als doel een grotere bescherming te bieden aan slachtoffers tegen individuen die een bedreiging vormen voor hun leven, integriteit, waardigheid of persoonlijke vrijheid, wanneer deze slachtoffers willen verhuizen naar een andere lidstaat van de EU.[1] Op verzoek van het slachtoffer kan de bevoegde overheid (beslissingsstaat) nu een Europees beschermingsbevel opstellen voor de lidstaat waar het slachtoffer zich gaat vestigen (tenuitvoerleggingsstaat). Caroline Geerts (CGI) legt uit wat de nieuwe wet precies inhoudt.
Het Europees beschermingsbevel (European Protection Order of EPO) kan slechts uitgevaardigd worden mits naleving van een aantal vereisten. Ten eerste moet het slachtoffer reeds beschermd zijn door een nationale beschermingsmaatregel genomen in het land dat het slachtoffer wil verlaten. Concreet dient deze maatregel aan de gevaar veroorzakende persoon een contactverbod op te leggen, een verbod tot het betreden van bepaalde locaties, plaatsen of gebieden, of een verbod om het slachtoffer tot binnen een bepaalde afstand te benaderen. Ten tweede moet het slachtoffer het besluit hebben genomen om te gaan wonen of zich te vestigen in een andere lidstaat. De derde essentiële voorwaarde betreft een verzoek van de beschermde persoon, zijn voogd of vertegenwoordiger om een EPO uit te vaardigen.
Het EPO mag rechtstreeks overgemaakt worden aan de bevoegde autoriteit in de tenuitvoerleggingsstaat. Dit gebeurt aan de hand van een modelformulier dat in gans de Europese Unie dient gebruikt te worden![2] Die autoriteit is dan gehouden het EPO met bekwame spoed te erkennen en ten uitvoer te leggen, tenzij er sprake is van één van de in de wet limitatief opgesomde verplichte en facultatieve weigeringsgronden. De tenuitvoerlegging houdt in dat de lidstaat die het EPO ontvangt de nodige - nationaal beschikbare - beschermingsmaatregelen neemt om de bescherming van het slachtoffer verder te zetten in het land waar hij gaat wonen of verblijven. Deze maatregelen dienen zo veel mogelijk overeen te stemmen met de eerdere, in de beslissingsstaat opgelegde beschermingsmaatregel(en).
Bij een overtreding, door de gevaar veroorzakende persoon, van de verboden of beperkingen die hem werden opgelegd middels het EPO, dient de tenuitvoerleggingsstaat de beslissingsstaat op de hoogte te brengen. Ook dit gebeurt aan de hand van een standaardformulier. De beslissingsstaat is exclusief bevoegd voor de verlenging, herziening, wijziging en intrekking van de beschermingsmaatregelen, en bijgevolg van het EPO.
Indien België de beslissingsstaat is, zal het territoriaal bevoegde openbaar ministerie, na controle van de voorwaarden en beoordeling van de gegrondheid van het verzoek van de beschermde persoon, een EPO kunnen opstellen. Indien België optreedt als tenuitvoerleggingsstaat, moet het buitenlands EPO toegezonden worden aan het openbaar ministerie van de plaats waar de beschermde persoon beslist te gaan wonen of verblijven. Indien het openbaar ministerie beslist om het EPO te erkennen, neemt of vordert het de maatregelen teneinde de bescherming van de betrokkene te waarborgen en dus verder te zetten na verhuis naar België.
De wet voorziet dat de betrokken partijen (slachtoffer en de gevaar veroorzakende persoon) geïnformeerd worden van alle beslissingen genomen in het kader van de EPO-regeling.
Een praktisch voorbeeld. Anita wordt sinds geruime tijd gestalkt door haar ex-partner Jan. Beiden wonen ze in België. In het kader van de strafklacht voor belaging, bekwam ze via burgerlijke vordering in kortgeding beschermingsmaatregelen. Jan kreeg een totaalverbod opgelegd om met of over Anita te communiceren alsook een verbod zich te begeven in een straal van 2 kilometer rond haar woon- en werkplaats. Ze wil naar Duitsland verhuizen met haar nieuwe partner. Ze vreest echter dat Jan haar zal blijven lastigvallen in Duitsland. Vóór de invoering van het EPO zou Anita in Duitsland een hele nieuwe procedure moeten opgestart hebben om dezelfde bescherming te genieten als toen ze nog in België woonde. Nu vraagt ze aan het bevoegde Openbaar Ministerie (het arrondissement van de plaats waar de beschermingsmaatregel werd genomen) de aflevering van een EPO zodat ze in Duitsland verder de bescherming kan genieten die ze in België genoot. Het Belgische OM is inderdaad van mening dat de noodzaak van de bescherming gegrond is, stelt een EPO op en stuurt het door naar de bevoegde autoriteit in Duitsland. Duitsland ontvangt het bevel en gaat na of het bevel volledig is en of er geen gronden bestaan voor weigering van de erkenning (bijvoorbeeld in geval van schending van het beginsel ‘ne bis in idem’, een voorkomende immuniteit en diens meer). Dit blijkt niet het geval en Duitsland erkent met bekwame spoed het EPO en neemt zo snel als mogelijk beschermingsmaatregelen. Aangezien dit mogelijk is in het Duitse recht, betreft het dezelfde beschermingsmaatregelen als de eerder genomen Belgische maatregelen!
[1] Het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Denemarken hebben een bijzondere regeling voor de Europese wetgeving. Ierland en Denemarken hebben beslist niet deel te nemen aan dit instrument. Het VK daarentegen neemt echter wel deel.
[2] Twee andere voorbeelden van juridische instrumenten die een toepassing zijn van het principe van wederzijdse erkenning in strafzaken binnen de EU, betreft het Europees Aanhoudingsbevel en het Europees Onderzoeksbevel. Voor beide instrumenten worden ook standaardformulieren gebruikt.
