Sofie De Kimpe (VUB, Centre for Policing and Security) en Marc Bloeyaert (voormalig directeur West-Vlaamse Politieschool) zijn duidelijk: het politieonderwijs zoals het vandaag georganiseerd wordt voldoet niet langer aan de vele uitdagingen die zich op verschillende domeinen stellen. Het zit vastgeroest in een conservatief idee over hoe politieagenten moeten opgeleid worden. Er is dan ook dringend nood aan een fundamentele update van het politieonderwijs. Een modern politieonderwijs dat niet alleen verankerd is in de politieorganisatie, maar ook extern wordt aangestuurd en nauwe banden heeft met hoger onderwijs. De knelpunten zijn ondertussen gekend, evenals hoe er kan geremedieerd worden. Waarop wordt gewacht? En wie is aan zet? Lees hieronder het volledige opiniestuk.
Politieonderwijs 2015: ‘geboeid’ om te leren
Nieuw leerplan politieonderwijs van start
Onlangs zagen we hoe dag na dag de rectoren van onze Vlaamse universiteiten de start van een nieuw academiejaar met toeters en bellen aankondigden in de media. De statusstrijd in het hoger onderwijs is dan ook groot, zowel om een nationale als een internationale erkenning te krijgen.
Nauwelijks een week later start de eerste groep politiestudenten met het herhaaldelijk uitgesteld nieuw opleidingsprogramma. Je zou verwachten dat de politietop of de politiescholen ook uitpakken met de start van ‘hun’ academiejaar. Niet zo en nogal verschillend van bijvoorbeeld Nederland waar er een officiële opening is van het politieonderwijsjaar en de minister van justitie begin september op deze plechtigheid het had over het lastig werk van de agent.
Maar wellicht is er weinig reden voor een feestelijke rede. Het aantal studenten dat hun droom in vervulling ziet gaan is fors gereduceerd, er zijn de permanente problemen met de financiering van het politieonderwijs, instromers met een hogere vooropleiding krijgen geen vrijstellingen, mogelijkheden van internationale uitwisseling en stage tijdens de opleiding is er nog steeds niet en voor allen geldt dat het brevet dat ze over een jaar hopen te behalen buiten de politieorganisatie officieel geen enkele waarde heeft. Maar liefst 98% van hen zal slagen. Als politiestudent krijg je een loon en hebt je een quasi volwaardig politiestatuut. Een troostende gedachte of een teken aan de wand?
De schoolslag: mission impossible
De schoolse opleiding blijft dus zoals voordien 1 kalenderjaar, stage tijdens de opleiding, vakantie en examens inbegrepen. Het nieuw leerplan voor de basisopleiding van inspecteur is zowat het enige dat het politieonderwijs over houdt aan zijn audit in 2011. Wanneer mag je wél en geen geweld gebruiken, met of zonder wapen, iemand aanhouden, hoe interveniëren in een chaotische verkeerssituatie, hoe inschatten van problematisch gedrag, tussenkomen in crisissituaties allerlei, maken van een keurig en correct eerste proces verbaal als startdocument voor de strafrechtelijke keten,… ? Op één jaar tijd kan je niet van een 18- of 20-jarige scholier secundair onderwijs een uit de kluit gewassen politie-inspecteur maken. Welke beroepsopleiding kan dit wel? De opleiding verpleegkunde besliste zelfs onlangs nog om haar studenten op 4 jaar en niet op 3 jaar op te leiden.
De vraag is of met deze basisopleiding onze politie-inspecteurs professioneler zullen worden. Zal de burger op straat iets van deze hervorming merken? De vaststelling is en blijft: teveel in te weinig tijd met veel te beperkte middelen voor de politiescholen.
Politieonderwijs: een maatschappelijke opdracht en uitdaging
Hoe ziet de politie en het politiewerk er in de toekomst uit? Visieteksten geven hierbij allen aan dat de complexer wordende samenleving en de erbij horende veiligheidsbeleving het politievak ingewikkelder maakt en bijzonder hoge eisen stelt aan de (toekomstige) medewerkers. In een maatschappij waar criminaliteit steeds gesofisticeerder en internationaler wordt hebben we nood aan hoger en beter opgeleide politieambtenaren. Zij moeten immers het hoofd kunnen bieden aan ingewikkelde financiële fraude constructies 2 van (criminele) organisaties, aan ICT-criminaliteit en aan de steeds moeilijker sociale en economische verhoudingen in onze multiculturele samenleving. Indien ze fouten maken worden ze immers afgerekend door justitie, waar advocaten nauwlettend toekijken op procedurefouten. Dit alles betekent bijzondere aandacht voor een en ander: de kwaliteit van de instroom, het sterk zijn van de opleiding in het aanleren van de algemene en specifieke beroepscompetenties tijdens de basisopleiding en het verder op punt houden en ontwikkelen ervan eenmaal in de job.
Een dubbel isolement
Waarom wordt de politieopleiding zo stiefmoederlijk behandeld en wat is er aan de hand in de politiescholen? Onze politieopleiding zit vastgeroest in een conservatief idee over hoe politieagenten moeten opgeleid worden. De politietop - inclusief de syndicale organisaties - blijven ervan overtuigd dat je politiestudenten moet opleiden ‘in’ de eigen scholen ‘door’ ervaren politieambtenaren. Een bewuste keuze voor een politieonderwijs van, voor, en door de politie.
Het politieonderwijs in België heeft bij de politiehervorming van 1998 de trein naar Bologna gemist. In tegenstelling tot andere Europese landen zoals Nederland, Duitsland, Denemarken, Oostenrijk, Noorwegen en binnenkort zelfs Spanje waar studenten politiestudies 3 jaar spenderen aan een politieacademie en een bachelor diploma verwerven. Niet alleen dreigen we op Europees niveau een zeer zwak broertje te worden, onze politieambtenaren van morgen zullen stilaan een lagere opleiding hebben genoten dan de doorsnee Belgische student.
In een auditrapport van de politiescholen in 2011 is duidelijk te lezen dat de opleiding van een politie-inspecteur niet voldoet aan het niveau van het hoger (beroeps)onderwijs. De plannen die op tafel lagen om van de politieopleiding een volwaardige bachelor- en masteropleiding te maken, al dan niet vooraf gegaan door een tweejaarlijkse hogere beroepsopleiding (HBO5), bleven tot op heden dode letter. De sindsdien beloofde verandering van het politieonderwijslandschap bleven steevast uit. De verantwoordelijken voor een toekomstgericht politieonderwijs moeten dringend de deuren en ramen open gooien en werk maken van een politieonderwijs op niveau van het hoger onderwijs. En daar kan de inbreng van de expertise en het ontwikkelen van synergiën met het hoger onderwijs van grote betekenis zijn.
Samen scholing is dus de boodschap
Is het politieonderwijs binnen het ruime onderwijslandschap geïsoleerd dan is dit ook het geval wat betreft zijn positie binnen de politieorganisatie. De politiehervorming bracht alle politieonderwijs onder in het organigram van de federale politie. Een bonte verzameling van ingerichte (federale) scholen en erkende (provinciale) scholen, deze laatsten elk met een ander beheersstatuut en een verschillend aanvullend subsidiëringsysteem. En allen te aanzien als ‘uitvoerende eenheden’ en toeleveranciers van nieuw personeel. De aansturing van het politieonderwijs gebeurt louter intern en biedt weinig armslag. De verankering met de politieorganisatie is dan wel belangrijk maar betekent niet dat men zich verantwoordelijk weet om te voorzien in de noodzakelijke middelen. Zonder (de actueel nog ?) substantiële ondersteuning van de provincies kunnen de erkende politiescholen onmogelijk overleven. Het systematisch herleiden van de kwaliteit van het politieonderwijs tot de evaluatie van de politiescholen is bijgevolg fout. Het gaat minstens ook over de kwaliteit van de aansturing en de verantwoordelijkheid van wie het politieonderwijs moet faciliteren.
To do
De uitdagingen zijn niet van de minste, ze zijn talrijk en situeren zich op vele vlakken tegelijk. Overduidelijk is de dringende noodzaak aan een fundamentele update van het politieonderwijs. Een modern politieonderwijs dat niet alleen verankerd is in de politieorganisatie maar ook extern wordt aangestuurd en nauwe banden heeft met het hoger onderwijs.
Het politieonderwijs is een onderdeel van het ‘veiligheidsonderwijs’ dat versnipperd is over diverse instanties en ministeries. Actueel wordt de wetgeving op private veiligheid geëvalueerd inclusief de opleiding van alle soorten bewakingsfunctionarissen in deze sector. Aandacht is er ook voor de vele bijzondere controle- en inspectiediensten en de opleiding van wie er werkt met een domeinspecifieke politionele bevoegdheid. Lijkt de tijd niet rijp om weldoordachte keuzes te maken in functie van een geïntegreerd veiligheidsonderwijs?
Het politieonderwijs is de afgelopen jaren voldoende geanalyseerd en doorgelicht. Het visitatierapport gaf zelfs aanleiding tot hoorzittingen in de kamercommissie voor binnenlandse zaken. De knelpunten zijn gekend evenals hoe er kan geremediëerd worden. Er is bijgevolg kennis van zaken voor fundamentele beleidsingrepen. Ze moeten én voorkomen dat het Belgisch politieonderwijs niet nog meer op achterstand komt én een toekomstgericht hoogstaand politieonderwijs garanderen. De kwaliteit van het functioneren van de politiemedewerkers en de -organisatie wordt in grote mate bepaald door de mate van hun professionalisering. De politieopleiding is hiervoor een schoolvoorbeeld en heeft de sleutels van de voordeur in handen.
Waarop wordt gewacht? En wie is aan zet?
