Wie illegaal vuurwapens smokkelt, lijkt op het eerste zicht niet geholpen door de Covid-crisis. De beperkte mogelijkheid tot reizen als gevolg van de strenge grenscontroles maakt de zogenaamde “mierenhandel” – grensoverschrijdende smokkel van relatief kleine hoeveelheden vuurwapens en munitie uit voormalige conflictgebieden (vaak ex-Joegoslavië) – erg ingewikkeld. Nochtans is die “mierenhandel”, waarbij vuurwapens vaak samen met drugs en andere verboden goederen in voertuigen verborgen worden, de belangrijkste keten. Ook de fysieke levering van vuurwapens binnen landen is tijdelijk moeilijker geworden.
Mogen de Europese politici en politiediensten de strijd tegen de smokkel van illegale vuurwapens – vaak gekocht door criminelen en soms zelfs terroristen – dan met een gerust hart van hun prioriteitenlijst schrappen? In naam van de veiligheid en het vreedzame samenleven van alle Europese burgers durven wie hier met overtuiging nee op antwoorden.
Allereerst zal de huidige crisis zeer waarschijnlijk zowel de vraag naar als het aanbod van vuurwapens vergroten. Crisissen vormen namelijk goede voedingsbodems voor onzekerheid en angst, die op hun beurt leiden tot een grotere behoefte aan veiligheid. Voor velen betekent dit: fysieke veiligheid en zelfbescherming. De stijgende verkoopcijfers van vuurwapens in landen zoals de Verenigde Staten en Hongarije na het afkondigen van de recente covid-19-maatregelen illustreren dit.
Een gelijkaardige stijging in de vraag naar vuurwapens kon trouwens ook vastgesteld worden als reactie op de vluchtelingencrisis van een paar jaar geleden. Door de strikte wapenwetgeving in de EU schrokken sommige burgers er toen niet voor terug om zich te wenden tot de illegale wapenmarkten om vuurwapens aan te schaffen.
Aan de andere kant kan geldgebrek er op zijn beurt voor zorgen dat wapenbezitters – legaal of illegaal – hun vuurwapens te koop zullen aanbieden, waardoor deze wapens in de handen van criminelen kunnen terecht komen. Een gelijkaardige situatie na de economische crisis in 2008 leidde bijvoorbeeld tot een boost van de illegale wapenhandel vanuit de Balkan-landen. Er bestaat dus een reëel risico dat meer vuurwapens de komende jaren op de illegale wapenmarkten in Europa zullen belanden.
Bovendien hebben politiediensten uit alle hoeken van Europa de afgelopen jaren gemerkt dat vuurwapens en wapenonderdelen steeds vaker online worden besteld. Het gaat daarbij zowel om de legale aankoop van deze goederen in landen met een minder strikte wapenwetgeving als om illegale transacties, bijvoorbeeld op het darkweb.
Deze wapens worden doorgaans bij de klanten afgeleverd via postpakketjes. We geloven dat de huidige grenssituatie de trend van online verkoop en levering via postpakketten zal versterken. Zodra de grenzen weer opengaan, zullen wapenhandelaars hun traditionele smokkelroutes heropenen. Maar ze zullen ze aanvullen met een sterk verbeterde capaciteit om online illegale transacties uit te voeren.
Voor de politiediensten wordt het erg moeilijk om hier een antwoord op te vinden. Temeer omdat de huidige gezondheidscrisis ook de politie dwingt zoveel mogelijk van thuis uit en online te werken. Die situatie kan onderzoek vertragen en zorgt voor uitdagingen op het gebied van coördinatie, communicatie en op technisch vlak.
In deze moeilijke context is het essentieel dat we ons bewust zijn van de risico’s van bezuinigingen – zoals we ze ook zagen na de economische crisis in 2008 – voor de politionele en gerechtelijke werking in de hele EU. Ze kunnen ertoe leiden dat veiligheidsdreigingen zoals de illegale vuurwapenhandel een lagere prioriteit op de politieke agenda krijgen.
Dat zou een hypotheek leggen op het proactieve beleid van de afgelopen jaren. Daarin stond onder meer toegenomen informatie-uitwisseling tussen de nationale politiediensten in Europa centraal. Die intensievere samenwerking op het niveau van de EU moet – niet alleen in deze tijden van crisis, maar ook in de toekomst – een prioriteit blijven. Anders zijn we bij voorbaat kansloos om een complex en grensoverschrijdend criminaliteitsfenomeen als illegale wapenhandel te bestrijden.
