Na een lange studieronde is een eerste wetgevend kader voor het gebruik van drones een feit. Op vrijdag 15 april 2016, nota bene de dag waarop toenmalig minister van Mobiliteit, Jacqueline Galant, ontslag nam en uit de regering-Michel stapte, werd het Koninklijk Besluit met betrekking tot het gebruik van op afstand bestuurde luchtvaartuigen in het Belgisch luchtruim gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.
Het KB maakt een duidelijk onderscheid tussen enerzijds drones die louter kunnen gebruikt worden in de privésfeer (recreatief gebruik) en anderzijds drones die buiten de private eigendom kunnen worden ingezet. Om die laatste categorie van drones verder te gaan opsplitsen, maakt de wetgever gebruik van klassen, waarbij elke klasse overeenkomt met een bepaald risico voor derden en goederen op de grond en luchtvaartuigen in vlucht: klasse 2 stemt overeen met een laag risiconiveau (bijvoorbeeld de inspectie van een windmolen), klasse 1 met een matig tot verhoogd risiconiveau (bijvoorbeeld het overvliegen van een bevolkte zone). Voor alle duidelijkheid: dit KB is niet van toepassing op drones die ingezet worden voor militaire, douane-, politie-, opsporings- en reddings-, brandbestrijdings-, kustbewakings- of soortgelijke operaties. Het KB richt zich tot de recreanten en de commerciële gebruikers.
Essentie KB
Kort samengevat komt het erop neer dat recreatieve gebruikers met een drone van maximaal 1kg tot op een hoogte van 10 meter kunnen vliegen in een private setting en met toestemming van de eigenaar. Wil men hoger kunnen vliegen (maximaal 91 meter) of met een zwaarder toestel (maximaal 150kg) kunnen vliegen, dan moet men een theoretische opleiding volgen en een praktisch examen afleggen.
Daarnaast geldt de regel: hoe hoger het risiconiveau, hoe meer verplichtingen en verantwoordelijkheden worden opgelegd. Zo moeten bestuurders van drones die meer dan 1kg wegen of hoger dan 10 meter moeten kunnen vliegen, houder zijn van een attest van bestuurder of een geldig bewijs van bevoegdheid als bestuurder kunnen voorleggen. En zo moeten exploitanten in het geval van klasse 1 drones, voorafgaand aan elke operatie, steeds een risicoanalyse en een operationeel handboek voorleggen aan het Directoraat-Generaal Luchtvaart (DGLV) van de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer.
Bedreigingen?
Hoe en wie gaat dit nu allemaal controleren? Om ervoor te zorgen dat er toch geen drones tussen de mazen van het net glippen, zal er gewerkt worden met een registratiesysteem, min of meer vergelijkbaar met de autoregistratie, waarbij elke drone zal worden uitgerust met een uniek en zichtbaar kenteken. Gelet op de te verwachten explosie van aanvragen, is het zeer de vraag of DGLV in staat is het hele systeem van registratie en vluchtaanvragen binnen een redelijke termijn te verwerken. Het lijkt erop dat men vanuit de overheid vooral vertrouwt op het privé-initiatief IDRONECT. IDRONECT is een online platform dat vluchtaanvragen automatisch scant en alleen geldige vluchten doorstuurt naar DGLV en specifiek aangeeft welke vluchten een verhoogd risico met zich meebrengen.
Misschien wel het meest innoverende aan deze software, is de mogelijkheid tot realtimetracking, wat betekent dat er een alarm afgaat van zodra een drone buiten de van tevoren afgebakende zone vliegt. Wat er echter zal gebeuren met drones die toch buiten een afgebakende zone vliegen, en waarbij vermoeden is van kwaad opzet, is vooralsnog koffiedik kijken. Aangezien drones, naast hun recreatieve en commerciële doeleinden, ook kunnen worden aangewend voor criminele doeleinden kan men hier maar beter op voorbereid zijn en voldoende aandacht besteden aan zogenaamde drone counter measures. Hiermee bedoelen we systemen die, na detectie, effectief in staat zijn om drones uit de lucht te halen.
Een andere bedreiging heeft te maken met de bescherming van de privacy. We vinden in het KB slechts één zinnetje terug met betrekking tot privacy: “De vluchtuitvoeringen worden verricht met naleving van privacy regelgeving”. Het komt er met andere woorden op neer dat het KB geen rekening houdt met het koppelen van een camera of ander toestel dat registratie van persoonsgegevens mogelijk maakt. Concreet betekent dit dat de bestaande Belgische regelgeving met betrekking tot privacy (Privacywet 1992) en het gebruik van camera’s (Camerawet 2007) van kracht blijft, en in de nabije toekomst ook de herziene Europese privacyregelgeving zal gelden[1]. Zo komt het er onder andere op neer dat het niet toegelaten is om drones in te zetten als mobiele camera. Zoals aangegeven vallen politiedrones niet onder dit KB. Deze worden beschouwd als staatsluchtvaartuigen, waarbij naast Privacywet en Camerawet, ook wordt rekening gehouden met de luchtvaartwetgeving en in het geval van een gerechtelijk onderzoek met de BOM-wetgeving.
De Belgische drone-industrie, die al een aantal jaar in volle ontwikkeling is, heeft lang gesnakt naar dit moment. Gezien de verwachte exponentiële groei van de drone-industrie mogen we ook verwachten dat de jobcreatie binnen deze sector exponentieel zal toenemen, zowel rechtstreeks als onrechtstreeks: denk bijvoorbeeld aan geschoolde arbeiders, operatoren, piloten, onderzoekers, programmeurs, technici, cameramannen, veiligheidsexperts, enzovoort. Met dit KB komt er een einde aan een lange periode van onduidelijkheid, en zullen de opportuniteiten hopelijk doorwegen op de bedreigingen die met deze innovatieve technologie gepaard gaan.
Over de auteur
Prof. dr. Wim Hardyns is docent aan de Vakgroep Criminologie, Strafrecht en Sociaal Recht (Universiteit Gent) en gastdocent aan de Faculteit Rechten(Universiteit Antwerpen). Als lid van het Institute for International Research on Criminal Policy (IRCP) voert hij onder andere onderzoek naar nieuwe technologieën in het kader van security en criminaliteitsbestrijding.
[1] Een klare kijk op deze materie werd geschapen tijdens de Privacydays voor publieke en private politiediensten (Uitgeverij Vanden Broele) in december 2015.
