Sinds de aanslagen in Brussel en Zaventem is iedereen volop overtuigd van het belang van een betere samenwerking tussen politiediensten in het bestrijden van misdaad en terreur. Met name het delen van informatie blijkt hierbij crucialer dan ooit. Net daar wringt vaak het schoentje, zo bleek bij een gesprek tussen enkele betrokken partijen.
Onder anderen Hans Bonte, burgemeester van Vilvoorde, was aanwezig op een executive lunch waarbij enkele betrokken partijen hun ervaringen en inzichten konden delen rond de automatisering van de politie- en andere diensten. Ook hij kon beamen dat de informatiedeling even cruciaal als uitdagend kan zijn. Hij gaf het voorbeeld van een incestzaak in zijn gemeente die moeilijk opschoot, onder meer omdat het plaatselijke OCMW weigerde relevante informatie te delen.
Ook Ivo Vereycken, korpschef bij politiezone HEKLA, kon een recent voorbeeld aanhalen: een 12-jarig meisje dat uit een opvangcentrum verdween. Toen de politie dit snel wou onderzoeken, mochten ze het centrum niet betreden zonder huiszoekingsbevel, terwijl iedereen weet dat de eerste uren van een verdwijning cruciaal zijn voor het onderzoek. In beide gevallen heeft de betrokken dienst het recht te weigeren om mee te werken. Maar is informatiedeling op zulk moment niet prioritair, boven de eventuele schending van privacy-rechten? Los van het antwoord op deze vraag is bovenstaande al een eerste voorbeeld van waar de informatiedeling kan foutlopen.
Het zijn trouwens niet alleen officiële organisaties die soms weigeren om relevante informatie te delen, voegt Jennifer Van der Putten eraan toe. Deze substituut-procureur des Konings aan de correctionele rechtbank in Brussel, weet dat de burger lange tijd het gevoel heeft gehad dat informatie geven geen zin had. Misdadigers werden aangewezen en stonden enkele uren later weer op straat. Er wordt aan gewerkt om dit gevoel van straffeloosheid te verminderen maar eer de burger hiervan overtuigd is, zijn we nog wel enige tijd verder.
Eén van de initiatieven die moet leiden tot een betere informatiedeling, is het zogeheten Joint Intelligence Center, dat alle beschikbare informatie verzamelt en beheert, en op termijn moet zorgen voor een juistere bestraffing van elke misdaad en misdadiger. Maar dan moeten we beseffen, waarschuwt Hans Bonte, dat niet alle informatie zomaar in de systemen van dit Center belandt. Veel van de informatie die de lokale politiediensten krijgen van en over de plaatselijke bevolking, geraakt nooit tot in de centrale systemen, terwijl die nochtans waardevolle informatie kan bevatten over bijvoorbeeld de radicalisering van bepaalde personen.
Bovendien is het niet alleen een kwestie van informatie verzamelen en beheren, maar ook van de toegang tot de informatie, zegt Chris Van der Auwera, partner bij DXC, een dienstverlener voor de overheidssector. Als gewezen kabinetschef bij het Ministerie van Defensie weet hij dat het niet altijd even evident is om toegang te krijgen tot data en met die data doeltreffend aan de slag te gaan. Je bent al snel een of andere administratieve regel aan het overtreden, waarop je later kan worden aangesproken, ook al doe je het met de beste bedoelingen.
Hoe verbeteren we de informatiestromen?
Naast dit uitgebreid overzicht van mogelijke problemen om tot efficiënte informatievergaring en -deling te komen, hadden de experts gelukkig ook heel wat advies klaar om de situatie te verbeteren. Een eerste - op het eerste gezicht paradoxale - manier om de kwaliteit van de digitale informatie te verbeteren is: investeren in meer analoge kennis! Zowel Hans Bonte als Ivo Vereycken zijn ervan overtuigd dat de aanwezigheid van meer wijk- en andere politieagenten in de straten en een goed contact met de lokale gemeenschap de best mogelijke manier is om relevante informatie en kennis in te winnen. Met meer samenwerking tussen agenten en de plaatselijke gemeenschappen zou bijvoorbeeld een terrorist zoals Salah Abdeslam nooit zolang van de radar kunnen verdwijnen.
Maar ook de digitale infrastructuur zal stevig onder handen genomen moeten worden. Persoonlijk heb ik uit tal van gesprekken met betrokken partijen bij politie en de ministeries van defensie en justitie geleerd dat van de vele data die nu al worden verzameld, slechts een fractie wordt geanalyseerd om tot efficiëntere beleidsondersteunende maatregelen te komen of om snellere en juistere beslissingen ‘in the field’ te nemen. Dit ligt enerzijds aan te weinig structuur en onvoldoende kwalificatie van de data, anderzijds aan te weinig geavanceerde analyse-oplossingen. Dus ook een stevige investering in technologie dringt zich op.
Technologie invoeren op zich leidt uiteraard ook tot weinig verbetering als de betrokken diensten deze technologie niet willen gebruiken, waarschuwt Chris Van der Auwera. Om iedereen mee te krijgen, hoef je de technologie niet door de strot te duwen. Je mag er als beleidsvoerder voor uitkomen dat je niet alles weet, maar je moet wel perfect kunnen schetsen wat je met je digitaliseringsambities wil bereiken. Daarnaast is Chris ook voorstander van een grotere interne mobiliteit tussen diensten, zodat technologie-gerichte ambtenaren die staan te springen om van de digitalisering een succes te maken, hiertoe alle kansen krijgen.
Evengoed vallen er wel laaghangende vruchten te plukken als je maar goed om je heen kijkt. Denk maar aan ‘tekst analytics’: bij het uittikken en vervolgens doornemen van de duizenden telefoontaps die in het kader van het Belgisch voetbalschandaal werden onderzocht, zouden ze wat blij geweest zijn met deze technologie die hen vele uren bespaard zou hebben van het manuele doorzoeken op en met fluostift aanduiden van betrokken personen, plaatsen, delicten en verbanden. Het zijn die kleine, overzichtelijke stapjes met zichtbaar resultaat die ambtenaren eerder over de streep zullen trekken dan grote monsterondernemingen zoals het mislukte Phenix-project van enkele jaren geleden, bevestigt Jennifer Van der Putten.
Tot slot geeft Chris Vander Auwera nog dit advies mee: om alle argwaan en misbruik van AI en andere technologieën zoveel mogelijk te vermijden, doe je er goed aan om de oplossingen die je implementeert volledig transparant te maken op vlak van gebruikte variabelen, de ontwikkelde algoritmes en de toegepaste modellen om fouten te kunnen corrigeren. Zo win je vertrouwen en bied je de kans om eventueel misbruik eerder te ontdekken.
Slotbedenking
De jongste verkiezingsuitslag heeft opnieuw aangetoond dat de burger zijn veiligheid hoog in het vaandel draagt. Om die veiligheid te verhogen moet de nieuwe federale regering voldoende investeren, zowel in digitalisering als in mensen, en ervoor zorgen dat het beleid zich niet verengt tot enkel en alleen een strijd tegen terrorisme. Ook de andere vormen van zware criminaliteit zoals drugstraffiek, mensenhandel, intrafamiliaal geweld ... moeten doeltreffend aangepakt worden.
Werner Pepermans
Senior Account Executive bij SAS (leider in Advanced Analytics)
